Rens Lieman

keyboard_backspace share

print

In de tien jaar dat Uber actief is waren chauffeurs over heel de wereld voor de vergoeding die ze voor een rit krijgen overgeleverd aan Ubers algoritme. Dat berekent op basis van afstand en tijd een ritprijs die de passagier moet betalen. Uberchauffeurs krijgen daar driekwart van uitgekeerd, het vierde kwart is commissie dat Uber inhoudt. 

In de Amerikaanse staat California kunnen Uberchauffeurs nu meer óf minder rekenen dan dat automatisch berekende tarief. Het is nog een proef. Uber verzamelt feedback van chauffeurs en passagiers en kijkt dan of het ook andere chauffeurs in staat wil stellen om een eigen tarief te rekenen.

Chauffeurs kunnen een eigen tarief instellen via een vermenigvuldiger. Wie meer wil rekenen, doet dat in stapjes van tien procent en tot maximaal vijfhonderd procent. Chauffeurs kunnen zichzelf ook in de aanbieding zetten, door minder te rekenen dan Ubers voorgestelde prijs — dat kan tot min vijftig procent. Te allen tijden kunnen chauffeurs hun tarief veranderen, of teruggaan naar de oude situatie waarin ze verdienen wat het algoritme berekent.

Chauffeurs en passagiers worden bij Uber automatisch aan elkaar gekoppeld. Een belangrijke factor in die matching is afstand, maar er zijn nog veel meer factoren. (Daar ga ik in mijn boek Uber voor alles dieper op in.) Het is nog onduidelijk of zelf ingestelde tarieven van chauffeurs nu ook een factor zijn. Met andere woorden: of Uber passagiers eerst een goedkope chauffeur aanraadt. 

Wat wel duidelijk is, is dat passagiers in de app een melding krijgen als ze gekoppeld worden aan een chauffeur die duurder is dan gebruikelijk en dan andere beschikbare chauffeurs in de buurt. Met een druk op de knop kan de passagier een chauffeur weigeren, waarna de app op zoek gaat naar een ander.

Marktwerking: gaan chauffeurs meer verdienen?

Zo bezien is het nog maar de vraag of Uberchauffeurs die een hoger tarief rekenen daadwerkelijk meer gaan verdienen. Uber waarschuwt chauffeurs daar in de app voor: een vermenigvuldiger van 1,5 of meer ‘leidt mogelijk tot minder ritten’.

In een artikel op de blog The Rideshare Guy deelt Uberchauffeur Gary zijn bevindingen. Gedurende twee weken heeft hij een eigen tarief gerekend dat 1,2 keer zo hoog is als Ubers standaardprijzen. Gary kreeg ongeveer net zo veel ritten aangeboden als voorheen, en zette dus een vijfde meer om. Wat waarschijnlijk hielp, is dat andere Uberchauffeurs in hetzelfde werkgebied twee tot drie keer zoveel rekenden. 

Chauffeurs experimenteren nog met deze nieuwe mogelijkheid. Het is interessant om in de gaten te houden hoe hun tarieven zich ontwikkelen als de experimentele fase voorbij is, en of er ook chauffeurs zullen zijn die onder de standaardprijs van Uber duiken om zo aan meer werk te komen.

Vergelijk het met groenteboeren op een markt. Die letten heel goed op wat de concurrent vraagt voor een bakje aardbeien

Passagiers hebben doorgaans weinig te kiezen als het gaat om wie hen rijdt. Een taxicentrale (of een algoritme) koppelt ze aan een chauffeur, diens kwaliteit en betrouwbaarheid zijn voor passagiers vooraf niet goed op waarde te schatten. Daar staat het taxibedrijf als het goed is dan ook garant voor. Uber laat bijvoorbeeld alleen chauffeurs rijden die door passagiers gemiddeld beoordeeld zijn met een 4,6 uit 5 of hoger.

Als een passagier wel kan kiezen, zal het daarom waarschijnlijk voor de goedkoopste chauffeur gaan. Zeker als het duidelijk is dát er goedkope chauffeurs in de buurt beschikbaar zijn. 

Chauffeurs krijgen een melding in de app als ze vanwege hun tarief worden geweigerd door een passagier. Als er te weinig werk overblijft, laat het zich raden hoe zij hun tarieven zullen bijstellen.

Thuisschoonmaakplatform Helpling stelde schoonmakers in januari 2018 al in de gelegenheid om hun eigen tarief te bepalen. (Tot die tijd bepaalde het platform dat, net zoals Uber dat doet.) Het is klanten van Helpling natuurlijk veel aangelegen wie hun huis komt schoonmaken. Ze hebben dan ook de mogelijkheid om een aantal schoonmakers met elkaar vergelijken. Klanten kunnen bijvoorbeeld reviews lezen en zien hoeveel ervaring een schoonmaker heeft, en zo beoordelen of ze daar een hogere prijs voor over hebben.

Toch is ook in deze situatie de vrijheid beperkt die schoonmakers hebben om een eigen tarief te rekenen. Voor NRC schreef ik hier een artikel over en interviewde ik Joop Schippers, professor arbeidseconomie aan de Universiteit Utrecht. Hij gaf aan te verwachten dat de tarieven van Helplingschoonmakers uiteindelijk niet sterk uiteen zullen lopen.

“Vergelijk het met groenteboeren op een markt. Die letten heel goed op wat de concurrent vraagt voor een bakje aardbeien. De meesten zullen met hun prijs in de buurt van elkaar gaan zitten, een enkeling zal gaan stunten. Op een digitale markt verwacht ik zo’n zelfde scenario.”

Grote stap voor Uber, wapen in juridische strijd

Uberchauffeurs in staat stellen een eigen tarief te rekenen is voor Uber een uitzonderlijk grote stap. Het zal namelijk (iets) afdoen aan het gemak waarmee passagiers met een paar drukken op de knop een taxiritje aanvragen.

Dat gemak heeft voor Uber altijd voorop gestaan. Het is bijvoorbeeld de belangrijkste reden dat het jarenlang onmogelijk was om een chauffeur een fooi te geven in de app. Dat vertelde Ubers hoofd van de chauffeursafdeling Aaron Schildkrout me toen ik hem interviewde voor Uber voor alles: “Vragen om een fooi verstoort de magische ervaring van het bestellen en betalen van een Uber.”

Soms prijzen moeten vergelijken zal die ervaring voor passagiers ook verstoren. Dat Uber deze stap nu toch zet, en ook nog eens als eerste in California, is begrijpelijk: het wapent zich in een juridische strijd.

Op 1 januari ging in California een nieuwe wet van kracht: Assembly Bill 5, oftewel AB-5. Die schrijft onder andere voor dat bedrijven aan de hand van een zogenoemde ABC-toets moeten kunnen aantonen dat zelfstandig werkenden (chauffeurs, in Ubers geval) daadwerkelijk zelfstandig zijn in de uitoefening van hun werk. Slaagt een bedrijf daar niet in, dan moet het werkenden in dienst nemen.

Gemeten naar die ABC-toets zijn werkenden alleen zelfstandig als ze niet onder gezag staan en dus ook niet worden aangestuurd (A), hun werk niet tot de kernwerkzaamheden behoort van het bedrijf dat hen inzet (B) en ze een eigen bedrijfje in de betreffende sector hebben (C).

De staat California meent dat dat niet opgaat voor Uber- en Lyftchauffeurs en heeft beide bedrijven aangeklaagd wegens het ‘onjuist classificeren’ van chauffeurs. De staat Massachusetts deed dinsdag hetzelfde.

|https://twitter.com/MassAGO/status/1283046160006086657

Uber wil voorkomen dat het chauffeurs in dienst moet nemen. Dan zou het hen per uur in plaats van per rit moeten betalen, loonbelasting moeten afdragen en allerlei andere werkgeverslasten moeten dragen. The Information rekende voor dat Ubers kosten in dat scenario tot twintig procent zouden kunnen toenemen. 

Uber had zich reeds op het standpunt gesteld dat er geen sprake is van een gezagsverhouding omdat chauffeurs kunnen werken wanneer ze willen en vrij zijn om ritten te weigeren (de ‘A’ in de ABC-toets). Meer nog was de verdediging gericht op punt B: de ritten die chauffeurs onder de Uber-vlag rijden, behoren volgens Uber niet tot de kernwerkzaamheden van het bedrijf. Het levert naar eigen zeggen technologiediensten, geen taxidiensten.

Nu lijkt het erop dat Ubers juristen er toch niet gerust op zijn dat dat in een rechtszaak overeind blijft of doorslaggevend zal zijn. Om zich juridisch te wapenen voerde Uber daarom een aantal veranderingen door in hoe chauffeurs hun werk kunnen doen. Het rekenen van een eigen tarief is daar een van, mogelijk de belangrijkste.

Met zoveel woorden bevestigt Uber dat dat de achterliggende motivatie is. Rachel Maddux, werkzaam in Ubers ‘productteam Marktplaats’, de afdeling die over deze nieuwe mogelijkheid voor chauffeurs gaat, zegt er dit over in een door Uber zelf geproduceerde podcast: “We doen dit om de zelfstandigheid en flexibiliteit [die Uberchauffeurs genieten] te beschermen.” Dat zou volgens Uber van de baan zijn als het gedwongen zou worden chauffeurs in dienst te nemen.

Uber in Nederland

Ook in Nederland laait regelmatig de discussie op of Uber zijn chauffeurs niet in dienst zou moeten nemen. In Uber voor alles zet ik uiteen waarom Uberchauffeurs in elk geval minder vrij zijn om te werken wanneer ze willen en meer gestuurd worden dan Uber laat geloven.

Vakbond FNV publiceerde onlangs een witboek waarin het betoogt dat Uber in juridische zin werkgever van chauffeurs is. Tot een rechtszaak tussen FNV en Uber is het nog niet gekomen.

Zo’n rechtszaak voerde FNV wel al tegen Deliveroo. De rechter stelde de vakbond in eerste aanleg in het gelijk: Deliveroobezorgers zijn geen zelfstandigen en kunnen nu aanspraak maken op een dienstverband. Het hoger beroep moet nog dienen.

De zelfstandigheidstoets in het Nederlandse arbeidsrecht lijkt op de ABC-toets van California. Ook bij ons onderzoekt een rechter of er in de praktijk sprake is van een gezagsverhouding tussen een opdrachtgever en een opdrachtnemer. Als een opdrachtgever een opdrachtnemer vertelt wat voor werk hij moet doen, hoe, wanneer, waar, met welk materiaal en tegen welke vergoeding, zijn dat aanwijzingen voor zo’n gezagsverhouding. 

Welk punt hoe zwaar weegt is aan de rechter. Jaap van Slooten, advocaat bij Stibbe met een specialisatie in arbeidsrecht, schat in dat het bepalen van een eigen tarief "in de top drie" staat van argumenten voor zelfstandigheid.

Gezien het Nederlandse arbeidsrecht en de opgelaaide discussie over de zelfstandigheid van Uberchauffeurs en ander platformwerkers, is het best denkbaar dat Uber ook de Nederlandse chauffeurs op termijn de mogelijkheid zal geven een eigen tarief in te stellen. Een woordvoerder meldt dat daar op dit moment geen plannen voor zijn.