Rens Lieman

keyboard_backspace share

print

Werken in de zogenaamde kluseconomie betekent flexibel en op afroep geld verdienen via een digitaal platform. In Nederland werken iets meer dan zesduizend mensen via Uber, Deliveroo en Helpling — het merendeel parttime. De relatief grote vrijheid om zelf te bepalen wanneer je wel en niet werkt is voor hen aantrekkelijk. Maar zo’n nieuwe economie roept ook vragen op: houden online platforms zich wel aan alle arbeidsregels?

Kenmerkend voor het platformwerk dat Uberchauffeurs, Deliverookoeriers en ook Helplingschoonmakers uitvoeren is bijvoorbeeld dat zij weliswaar als zelfstandige werken, maar niet hun eigen prijs kunnen bepalen. Die wordt door het platform vastgesteld, net zoals de bemiddelingskosten die het platform rekent. Vakbonden zien hierin een van de belangrijkste aanwijzingen dat platformwerkers géén eigen baas zijn, en dus ook zeker geen ondernemer. 

Bovendien blijkt uit een enquête van Helpling onder schoonmakers die via het platform werken, dat grofweg een derde de (vaste) prijs waarvoor ze werken te laag vindt.

In navolging van die kritiek past Helpling haar platform aanstaande maandag aan, laat directeur Michelle van Os in een interview met NRC weten. Via de website kunnen schoonmakers voortaan zelf instellen voor welk uurloon ze willen werken. In de kolom ernaast geeft Helpling aan hoeveel commissie het rekent en hoeveel de schoonmaker per uur overhoudt. Als referentie wordt ook getoond wat schoonmakers in de buurt rekenen.

Wel is er een onder- en een bovengrens aan het te bepalen tarief. De ondergrens is op het Nederlands minimumloon gesteld en heeft volgens Van Os een beschermende functie: zo zou een zogenoemde race naar de bodem worden voorkomen. De bovengrens ligt op 45 euro per uur. Bij een hoger tarief denkt Helpling dat het te weinig matches met klanten kan maken. Schoonmakers kunnen wel een hoger tarief rekenen, maar moeten dat met de telefonische klantenservice regelen die ze de risico’s daarvan zal uitleggen.

Sinds een maand kunnen Duitse Helpling-schoonmakers al hun eigen tarief bepalen. Volgens Van Os reageerden de meeste schoonmakers daar „vrij conservatief” op: schoonmakers die hun uurtarief aanpasten, verhoogden dat met gemiddeld vijftig cent tot twee euro per uur. Er waren een paar uitschieters tot 45 euro per uur die schoonmakers met veel ervaring en een hoge rating vroegen, maar ook die schoonmakers bleven volgens Helpling „genoeg boekingsverzoeken” binnenkrijgen.

Gevraagd naar wat de verandering voor haar zou betekenen, antwoordt Helplingschoonmaker Sharon Boere (21): „Ik doe dit werk als bijbaan naast mijn studie bewegingstechnoligie, dus voor mij telt vooral dat ik vrij ben opdrachten aan te nemen of af te wijzen. Wat ik met mijn toekomstige tarief ga doen weet ik nog niet, maar mijn huidige vaste klanten ga ik in ieder geval niet om meer geld vragen.” Wel denkt Boere dat het bepalen van je eigen tarief een meerwaarde kan hebben voor schoonmakers die veel vaker via het platform werken.

De reden dat Helpling deze verandering nu doorvoert? „We willen groeien”, zegt Van Os. „En dat betekent dat we ook de schoonmakers en klanten uit het hogere segment moeten bedienen.” Helpling voerde de veranderingen volgens Van Os niet eerder door omdat de werking van het platform zo eenvoudig mogelijk moest blijven en het platform nog te klein was: „Er moet wel iets te kiezen moet zijn als je zegt dat je iets te kiezen hebt”.

Helpling-directeur Michelle van Os

Wat ook meespeelde, zo bevestigt Van Os, is een eventuele rechtszaak waarin Helpling ervan beschuldigd kan worden zich feitelijk als werkgever in plaats van opdrachtgever te gedragen (zie kader onderaan). Deliveroo is momenteel in zo’n rechtszaak verwikkeld: woensdag daagde een fietskoerier de maaltijdbezorger voor de rechter omdat hij gedwongen wordt als zelfstandige te werken, terwijl ook hij zijn eigen tarief niet kan bepalen.

Jaap van Slooten, advocaat bij Stibbe met een specialisatie in arbeidsrecht: „Dat wordt door rechters toch vaak lastig gevonden. Want het bepalen van je eigen tarief is nu juist een van de meest voor de hand liggende elementen van ondernemerschap.” Hoewel het maken van een voorspellingen lastig is over hoe zwaar een rechter dat gegeven weegt, schat Van Slooten gevoelsmatig in: „Het bepalen van je eigen tarief staat wel in de top drie argumenten, samen met vervangbaarheid (kun je de aan jou toegewezen klus uitbesteden aan een ander?) en eventuele gezagsverhouding tussen de platformwerker en het platform.”

Van Os reageert: „Via Helpling kunnen schoonmakers zelf bepalen wanneer, bij wie en hoe vaak ze werken. Het enige dat vast stond, was de prijs. Als we een écht platform beweren te zijn, dan moeten we ook dat aan de schoonmaker overlaten.”

Helpling-schoonmakers verdienen nu zo’n 11 tot 12 euro per uur. Dat is na aftrek van Helplings commissie. Het is nog de vraag wat ze gaan verdienen in het nieuwe model, daar zijn door Helpling geen schattingen voor gemaakt of onderzoeken naar gedaan. Veel minder dan in de oude situatie kan het in ieder geval niet worden, omdat het minimumloon in Nederland ruim tien euro per uur is.

Joop Schippers, professor arbeidseconomie aan de Universiteit Utrecht, verwacht dat de tarieven van Helpling-schoonmakers uiteindelijk niet sterk uiteen zullen lopen. „Vergelijk het met groenteboeren op een markt. Die letten heel goed op wat de concurrent vraagt voor een bakje aardbeien. De meesten zullen met hun prijs in de buurt van elkaar gaan zitten, een of twee zullen gaan stunten. Op een digitale markt verwacht ik zo’n zelfde scenario.” Zeker in het begin en met name bij de schoonmakers die voor hun inkomen afhankelijk zijn van dit werk, legt Schippers uit. „Ze zullen hoogstens denken: ik gooi er eens een euro bovenop en kijk wel wat er gebeurt.”

Schippers verwacht ook niet dat schoonmakers massaal de laagste tarieven zullen rekenen. Aan een lage prijs kleeft immers de perceptie van het risico op een slechte schoonmaakbeurt. „Klanten die via Helpling een schoonmaker boeken zijn op zoek naar gemak: liever een paar euro meer betalen, dan een slechte ervaring.”

Deze voorspelling strookt met Helplings bevindingen uit Duitsland. Wel waarschuwt Schippers voor het potentiële gevaar van schoonmakers die op basis van hun naam gediscrimineerd kunnen worden: „Daar moet echt onderzoek naar gedaan worden. Als het zo is dat mensen met een migratie-achtergrond minder opdrachten krijgen, dan is het denkbaar dat juist zij een lager tarief gaan voeren om zo toch wat meer werk te krijgen.”

Deliveroo is vooralsnog niet voornemens bezorgers hun eigen tarieven te laten bepalen. Wel denkt het bedrijf na over variabele prijzen zoals die ook bij Uber gelden: als er meer vraag dan aanbod is, gaat de consumentenprijs, en daarmee ook de verdiensten voor de platformwerker, automatisch omhoog

Kader: FNV bereidt rechtszaak voor tegen Helpling

Volgens FNV’s adviseur juridische zaken Patricia Kruijff zijn de eerste formele stappen voor een rechtszaak tegen Helpling gezet. „We hebben kort geleden een brief naar Helpling gestuurd met daarin een juridische claim en een verzoek tot overleg. Als we niet tot overeenstemming komen dagvaarden we Helpling.” De vakbond is mede-eiser en zal de zaak samen met tenminste één Helpling-schoonmaker voeren.

„Ons standpunt is dat Helpling-schoonmakers eigenlijk in dienst zijn en daarom recht hebben op een arbeidsovereenkomst met daarin een vastgelegd loon, doorbetaling bij ziekte en al het andere dat samenhangt met een dienstverband. Bewijzen voor deze claim zijn onder andere de mate waarin schoonmakers instructies krijgen voor hun werk en inderdaad het niet zelf kunnen bepalen van het tarief. Als schoonmakers dat nu wel kunnen, wil ik eerst zien in hoeverre ze écht vrij zijn om dat te doen en niet gestuurd worden.”

Voor het koppelen van schoonmakers aan klanten rekent Helpling een commissie net als de meeste andere digitale platformen. Die commissie wisselt per regio en Helpling rekent een hoger tarief voor eenmalige boekingen dan voor terugkerende boekingen. Aan eenmalige boekingen (10 procent van alle boekingen) heeft het naar eigen zeggen meer werk, omdat zowel klanten als schoonmakers dan vaker de klantenservice inschakelen.

In Amsterdam, Utrecht en Haarlem strijkt Helpling 23 procent van de inkomsten op voor terugkerende boekingen en 42 procent voor eenmalige boekingen.

Update juli 2019: de uitspraak

|https://twitter.com/renslieman/status/1145641245093613568