Rens Lieman

keyboard_backspace share

print

Met de uitspraak van de Hoge Raad is een jarenlange juridische strijd over de rechten van Deliveroobezorgers definitief beslecht. 

Deliveroo zette bezorgers sinds 2018 in als zelfstandigen, die zodoende geen aanspraak konden maken op sociale zekerheden die werknemers wel genieten, zoals minimumloon, pensioenopbouw, ontslagbescherming en doorbetaling bij ziekte. Deliveroo betaalde haar bezorgers een (variabel) bedrag per bestelling, niet voor elk gewerkt uur.

Oneerlijk, volgens FNV, die vijf jaar geleden een rechtszaak begon. De vakbond meende tevens dat het Nederlandse solidariteitsstelsel onder druk staat als bedrijven zoals Deliveroo geen loonbelasting afdragen voor hun bezorgers.

Zowel in eerste instantie als in het door Deliveroo aangestelde hoger beroep, oordeelde de rechter dat de bezorgers eigenlijk Deliveroo’s werknemers waren. De Hoge Raad bekrachtigt die uitspraken vanmorgen. 

Bezorgers kunnen nu in principe achterstallig loon en toeslagen eisen, al zitten daar haken en ogen aan. Eind 2022 werkten er 4.500 bezorgers in Nederland voor Deliveroo. Deliveroo kan niet meer in beroep.

Te lage verdiensten, te veel controle

In een weging van alle werkomstandigheden vond de rechter meer aanwijzingen voor een dienstverband van voor zelfstandigheid. 

Dat bezorgers zelf konden bepalen wanneer zij werkten, wijst op zelfstandigheid. Maar dat Deliveroo eenzijdig de hoogte van de vergoeding bepaalde, past daar niet bij.

Bezorgers verdienden naar het oordeel van de rechter te weinig om een echte zelfstandige te kunnen zijn. De gemiddelde verdiensten van 11 tot 13 euro per uur zijn “ontoereikend om als zelfstandige verzekeringen af te sluiten tegen de risico’s van arbeidsongeschiktheid”. Twee derde van de bezorgers verdiende minder dan veertig procent van het minimumloon, waardoor de Belastingdienst hun werkzaamheden aanmerkte als hobbymatig.

Ook werd meegewogen dat Deliveroo haar bezorgers via GPS kan monitoren, en dat het bedrijf bezorgers met bonussen aanmoedigde om op bepaalde tijden en plaatsen te gaan werken. Dit zijn vormen van sturing en gezag, waar een echte zelfstandige niet onder hoort te vallen.

Nederland "een stuk rechtvaardiger"

Deliveroo is het "oneens" met de uitspraak, waarin volgens Deliveroo "een verkeerd beeld" wordt geschetst van hoe Deliveroobezorgers in de praktijk werkten. Dat wilde een woordvoerder van het bedrijf kort na de uitspraak nog niet toelichten.

Deliveroo was sinds 2015 actief in Nederland. Eind vorig jaar trok het bedrijf zich hier terug. Naar eigen zeggen omdat het "geen koppositie in de maaltijdbezorgmarkt” had weten te veroveren. Mogelijk was het vertrek ook gemotiveerd door de - toen nog verwachte - dwang om bezorgers in dienst te nemen.

FNV-vicevoorzitter Zakaria Boufangacha ziet dat Nederland met de uitspraak van de Hoge Raad “een stuk rechtvaardiger is geworden”. Boufangacha hoopt dat “rare constructies” waarin werkenden in “schijnzelfstandigheid worden gedwongen zodat bedrijven cao’s en pensioenbijdrages kunnen ontwijken” nu definitief tot het verleden behoren. FNV roept op tot handhaving.

Instanties zoals het UWV, pensioenfondsen en de fiscus kunnen in actie komen om bij Deliveroo werkgeverspremies en loonbelastingen te innen. Het is nog onduidelijk of ze dat gaan doen. Er lopen nog andere rechtszaken die hierop van invloed zijn.  

Achterstallig loon

De duizenden ex-Deliveroobezorgers gaan er zelf niet direct op vooruit, legt Hanneke Bennaars uit. Bennaars werkt als arbeidsrechtadvocaat bij Allen & Overy en volgt al jaren de ontwikkelingen in wat we de platformeconomie, kluseconomie of appeconomie noemen.

“Weliswaar kunnen Deliveroobezorgers met deze uitspraak in de hand achterstallig loon en toeslagen eisen, maar dat moeten ze ieder voor zich regelen en misschien zelfs in een rechtbank met Deliveroo uitvechten. Ook is het nog de vraag of ze er financieel op vooruit gaan. Sommigen zullen van fiscale aftrekposten voor zzp’ers gebruik hebben gemaakt, die ongedaan gemaakt worden als ze met terugwerkende kracht werknemers zijn."

'App-economie' wankelt

Zoals Deliveroo zijn er meer bedrijven in de ‘app-economie’ actief, die via een app niet alleen klanten bedienen maar ook het werk organiseren dat zelfstandige taxichauffeurs of bezorgers onder hun vlag doen.

De Hoge Raad-uitspraak is in principe alleen op Deliveroo en haar bezorgers van toepassing. Maar Bennaars kan zich niet voorstellen dat bijvoorbeeld Uber Eats, de maaltijdbezorgdienst van Uber, de uitspraak terzijde schuift en op dezelfde voet doorgaat.

Een vergelijkbare rechtszaak als die tegen Deliveroo, loopt tegen Ubers taxidienst. Ook in die zaak oordeelde de rechter dat Uberchauffeurs eigenlijk in dienstverband voor Uber werken. Het hoger beroep loopt nog.

De app-economie wankelt als meer uitspraken of nieuwe wetgeving bedrijven dwingt om zelfstandigen in dienst te nemen. De Hoge Raad laat het echter aan de politiek om nieuwe grenzen te stellen aan wat precies onder zelfstandig werk valt, en wat onder een dienstverband. Het kabinet werkt aan nieuwe wetgeving daaromtrent. In Brussel koerst men ondertussen af op Europese wetgeving die van ‘appwerkers’ min of meer automatisch werknemers maakt.